Radio Mama

In deze aflevering vertelt orthopedagoge Eline Claeys ons wat afgestemd opvoeden kan betekenen voor kinderen met een bepaalde diagnose of etiket. Eline is mama van twee jonge zoontjes en werkt bij Het Raster vzw: een thuisbegeleidingsdienst voor zowel kinderen als (jong)volwassenen met autisme. Ze is zelf zus van iemand met een diagnose en besefte daardoor al gauw dat ze voldoening kon halen uit het helpen van anderen.

Wat is afgestemd opvoeden? Het ijsbergprincipe

Bij het afgestemd opvoeden kijk je naar meer dan enkel het gedrag van je kind. Het gedrag kan je vergelijken met het topje van de ijsberg. Het grootste deel van de ijsberg zit echter onder het wateroppervlak en is onzichtbaar. Vraag je dus af wat er onder het gedrag zit. Waarom gedraagt je kind zich op een bepaalde manier? Vaak wil je kind duidelijk maken dat het onvervulde noden en behoeften heeft of spanning en stress ervaart. Door afgestemd op te voeden stappen we af van gedragscontrole op korte termijn en focussen we meer op de lange termijndoelen. Kinderen leren zo dat hun gedrag losstaat van wie ze zijn en dat hun gevoelens en behoeften er mogen zijn.

Denk op lange termijn

Als je kind zich gedraagt op een bepaalde manier waar jij als ouder niet akkoord mee gaat, kan het gebeuren dat je je reactie baseert op wat je ziet . Kinderen worden vaak gestraft voor ‘slecht’ gedrag en beloond voor ‘goed’ gedrag. De prioriteit van het kind is om in verbinding te blijven met de ouder of opvoeder en het zal daarom zijn gedrag vaak aanpassen. Het ‘werkt’ dus. Door deze techniek van straffen en belonen ervaart je kind echter extra stress en zal je enkel het gedrag op korte termijn kunnen beïnvloeden, maar niet op lange termijn. Je gaat bovendien ook voorbij aan de onderliggende redenen van het gedrag. Het is daarom interessant om onder het gedrag te kijken.

Bijvoorbeeld: je kind krijgt een woede-uitbarsting en wordt daarvoor gestraft. Hierdoor houdt de woede-uitbarsting misschien op, maar voorkom je ze niet voor de toekomst. Er komen bovendien nog extra pijnlijke gevoelens bij op zijn stapeltje gevoelens, zoals angst of schaamte. Als we daarentegen begrijpen waar deze woede-uitbarsting vandaan komt en daar gepast op reageren, helpen we het kind zijn emoties te reguleren.

Diagnose ja of nee?

Het kennen van je etiket heeft zowel een positieve als een negatieve kant. Doordat je een diagnose krijgt, worden bepaalde problemen of moeilijkheden verklaard en erkend. Dit is een eerste stap in het zoekproces naar oplossingen. Anderzijds heeft een diagnose mogelijks een impact op je zelfbeeld. Zo kan het zijn dat je bepaalde beslissingen neemt omwille van de onzekerheden die je diagnose veroorzaakt heeft. Een diagnose mag geen stigma zijn!

Op de vraag wanneer je een bepaalde diagnose best meedeelt aan je kind, kan volgens Eline geen eenduidig antwoord gegeven worden. Het is belangrijk om te kijken naar het kind dat je voor je hebt. Welke vragen komen er naar boven? Wat wil je kind graag weten?
Is het de diagnose? Of wil je kind graag meer duiding krijgen over wat hij voelt en waarneemt? Door het gedrag en de gevoelens van een kind te benoemen en te erkennen geven we hen zeer waardevolle informatie mee over de manier waarop ze de wereld waarnemen en beleven. Zorg dat een kind zichzelf kent en niet enkel zijn diagnose.

Kinderen ontwikkelen minder goed als ze veel stress ervaren

Een kind dat continu spanning of stress ervaart is niet goed in staat om te leren. Vooral voor kinderen met autisme is de wereld een zeer onvoorspelbare plek. Zij hebben dan ook iemand nodig die ervoor zorgt dat hun spanning weer wordt afgebouwd. Wanneer kinderen te vaak, te lang een intense vorm van stress ervaren heeft dit een invloed op hun beleving binnen bepaalde situaties. Zo kunnen kinderen traumatische klachten vertonen wanneer ze te lang en te vaak hebben moeten functioneren binnen een niet afgestemde, stressvolle omgeving.  Om die reden is het best om als ouder voldoende rustmomenten in te lassen en tegelijkertijd emotionele ondersteuning te bieden.

Stress vermijden door bepaalde activiteiten over te slaan

Het is soms een moeilijke afweging… Er komt een groot carnavalsfeest aan waar je kind enorm naar heeft uitgekeken, maar tegelijkertijd ervaart het hierdoor stress, wat zich bijvoorbeeld uit in slapeloze nachten. Laat je je kind dan best wel of net niet gaan? De gulden middenweg bestaat ook: je kan je kind bijvoorbeeld vanop een afstandje laten toekijken en daarna zelf laten beslissen of hij of zij wil gaan. Alleen al het geven van ruimte aan je kind kan ervoor zorgen dat er een veilig gevoel gecreëerd wordt. Afstemmen op het specifieke kind en zijn omgeving is de boodschap.

Dit smaakt naar meer?

Wil jij nog meer te weten komen over afgestemd opvoeden (bij kinderen met een etiket)? Volg Eline dan zeker op Instagram: @autisme_en_afgestemdopvoeden!

Ook nog in de podcast:

De verschillende fasen van sociaal-emotionele ontwikkeling, het stressraam bij kinderen met een diagnose en hoe afstemmen eigenlijk het antwoord is op elke vraag.